osmanlicankiriilceleri
|
OSMANLI DÖNEMİ ÇANKIRI (ESKİ ÇANKIRI RESİMLERİ İÇİN TIKLAYIN) Başlangıçta, Rumeli ve Anadolu eyaleti olarak teşkilatlanan Osmanlı İmparatorluğunda Çankırı, Anadolu eyaletinin merkezi olan Kütahya'ya bağlı idi. 'Paşa Sancağı' da denilen bu eyalet merkezlerinde Beylerbeyi otururdu ve taşra kuvvetlerinin başkomutanı , sancak yöneticilerinin amiri durumunda idi. XVIII. yüzyılda Çankırı, Anadolu eyaletine bağlı bir sancak merkezi idi. Ancak Çankırı merkezinde sancak beyi oturmuyor, yerine vekil olarak tayin ettiği mütesellim onun görevlerini yerine getiriyordu. Osmanlı Devleti XIX. Yüzyılda taşra yönetiminde yeni düzenlemeler yaptı. Osmanlı Yönetiminde esas yönetim birimi olan sancak, Tanzimat tan sonra 'liva', eyaletlerde 'Vilayet' olmuştu. 1864 yılında çıkarılan vilayet nizamnamesi ile ülke yeniden yapılanmış idi. Vilayetlerde bir vali ve onun maiyetinde diğer devlet görevlileri vardı. 1869 yılında yayınlanan vilayet salnamesine göre Kastamonu dört Sancaktan oluşmaktadır. Bu tarihte Kastamonu merkez, Sinop, Çankırı, ve Bolu olmak üzere dört sancaktan müteşekkil idi. 1907 yılında Bolu, 1918 yılında da Çankırı ve Sinop Kastamonu'dan ayrılarak müstakil birer vilayet olmuşlardır. Günümüzde Vilayet(il), İlçe(kaza) ve Köy şeklinde olan idari yönetim sistemi, Osmanlı döneminde Eyalet(sonra Vilayet), Sancak(Tanzimattan sonra Liva), Kaza(ilçe), Nahiye ve Köy şeklinde teşkilatlanmıştı. Osmanlı dönemindeki kazalar Sancakların bir altı olan yerleşim birimleriydi. Örneğin Çankırı Sancak merkezi iken, Çerkeş, Çankırı sancağına bağlı bir kaza idi. Kazalar, 1842 yılında yapılan düzenleme ile bugünkü anlamda idari birer birim olmuştur.Buna göre her eyaletin maliye, mülkiye, zaptiye isleri, valiye emanet ediliyor,ona yardımcı olmak üzere bir defterdar eyalete baglı sancaklara kaymakam ve yeni idari birim olan kazalara ise Esraf-ı Hanedandan bir müdür atanıyordu. Bu uygulama ile halkın güvenliginin saglanarak vergilerin daha düzenli toplanacagı ve vergi gelirlerinin geçmis yıllara oranla artacagı düsünülüyordu. Çankırı Sancağı önceleri yarı bağımsız bir beylik iken(1464 yılından sonra) Merkezi Kütahya olan Anadolu Eyaletinin bir sancak merkezi oldu. Bu dönemde Anadolu Eyaletine bağlı 16 eyalet vardı. Bu sancaklar: 1-Ankara 2-Aydın 3-Biga 4-Kengiri 5-Kastamonu 6-Teke 7-Menteşe 8-Saruhan 9-Karasi 10-Hamid 11-Karahisar 12-Sultanönü 13-Hüdavendigar 14-Kocaeli 15-Manavgat 16-Alaiyye 16.YÜZYILDA ÇANKIRI Bu dönemin ilk yarısında Çankırı Sancağının 9 nahiyesi olduğu görülüyor. Burada kaza ve nahiye terimleri günümüzdeki kullanışıyla bire bir örtüşmediği gibi, kayıtlarda kazaların nahiye, nahiyelerin de kaza şeklinde yazıldığı ya da tercüme edildiği görülmektedir. Ayrıca o dönemde birden fazla nahiye ve bağlı birimlerin tek nahiye veya kaza olarak adlandırıldığı da görülüyor. 1521 yılı 1-Çankırı Merkez 2-Kalecik 3-Çerkeş 4-Koçhisar(Ilgaz) 5-Tosya 6-Kargı 7-Milan(Bugünkü Bayramöeren ve Atkaracalar) 8-Keskin 9-Karıpazarı(Korupazarı olarak da geçer;Bugünkü Orta) 10-Kurşunlu 19.YÜZYILDA ÇANKIRI 1-Çankırı Merkez 2-Koçhisar(Bucura Koçhisarla birlikte geçiyor) 3-Çerkeş 4-Tosya 5-Kalecik 6-Kurşunlu 7-Kargı 8-Milan(Karacalar Milanla birlikte geçiyor) 9-Karıpazarı 10-Şabanözü(Koru şabanözü ile birlikte geçiyor) 11-Keskin 12-Toht(Tut-Yapraklı) 3.10. 1876 Devlet Salnamesine Göre Çankırı'ya bağlı kazalar 1-Çerkeş 2-Kalecik Bu dönemde Çankırı'ya bağlı Tosya kazası Kastamonu sancağına, Keskin kazası Kırşehir Sancağına, Karıpazarı kazası Ankara Sancağına Bağlanıyor. Bu kazalara bağlı nahiyeler de tabii. Daha sonra Karıpazarı kazası Ankara'dan alınarak tekrar Çankırı'ya bağlanıyor. 1876 tarihinde şu andaki ilçelerimizden Çerkeş dışındakiler Nahiye durumunda. Örnekler: Tarih: 29/Z /1204 (Hicrî)Dosya No:208Gömlek No:11044Fon Kodu: HAT Kengiri sancağında vaki Karacalar, Karacaviran ve Çerkeş kazaları ahalisinin Çıtaklı, Tamanlı vesair aşairin zulm ve taaddilerinin men'i hakkındaki müracaatları. a.g.y.tt Tarih: 12/Ca/1268 (Hicrî)Dosya No:50Gömlek No:88Fon Kodu: A.}MKT.MVL. İnalli ve Ballı kazalarının Kengiri'ye bağlanması ve müdürünün azliyle yerine münasip birinin tayini. Tarih: 12/C /1277 (Hicrî)Dosya No:203Gömlek No:73Fon Kodu: A.}MKT.MHM. Nefs-i Kengiri'de tedkikat neticesinde nüfus-ı mektum zuhur etmesi üzerine Kengri Nüfus nazırının tebdili ile diğer kazaların nüfus defterlerinde tedkiki. (ESKİ ÇANKIRI RESİMLERİ İÇİN TIKLAYIN) (13.04.1862 tarihine Çankırı'nın 16 adet kazası vardı) Nahiyeler bu sayıya dahil değildir Tarih: 13/L /1278 (Hicrî)Dosya No:144Gömlek No:31Fon Kodu: A.}MKT.MVL. Kengiri sancağının havi olduğu onaltı adet kazanın idaresinde görülen müşkilattan dolayı bazı kazaların birbirine ilhakıyla sekiz müdürlük teşkili ve maaş tahsisi Kocaeli sancağında bulunan kaza müdürlüklerine yapılan zammın Rumeli Aşarı'nın yüzde iki buçuk fazlasından tesviyesi. (Bu dönemdeki kazaların: Kengiri, Tosya, Tuht, Çerkeş, Kargı, Buvara, Karıpazarı, Milan, Koçhisar, Kalecik, Şabanözü, Kurupınarı, Eğin, Boğaz, Kurşunlu ve Karacaviran idi. Tarih: Dosya No:Gömlek No:22505Fon Kodu: MAD.d.. Çankırı, Bolu, Kastamonu, Amasya, Çorum, Malatya, Maraş, Konya, Akşehir, Beyşehir, Erzurum vilayetleri ve bunların kazalarında mevcud tımar ve zeamet ashabından yapılan cebelu bedeliyesi tahsilatını meşruhatıyla gösterir tımar, zeamet, cebelu bedeliyesi tahsilat defteri. Dış kabı yoktur. a.g.tt. Tarih: Dosya No:Gömlek No:3873Fon Kodu: D..BŞM.d... Cebelü ve âvarız tahsilinde istihdam olunanların isimleri; Çankırı, Şabanözü, Karıpazarı, Kalecik, Kargan, Kurşunlu, Keskin, Çerkeş, Kavukhisarı, Meylan ve sair kazalarındaki bedel, nüzül ve avarızhaneler; Çankırı, Kastamonu ve Bolu livalarındaki timar ve zeamet sahibi sıbyan ve mütekaidlerin cebelü bedeliyesini havi defter. Tarih: Dosya No:Gömlek No:32945Fon Kodu: EV.d... Çankırı'nın Karapazar ve Koru kazaları arazi-i mevkufesi. (2 varak boş) Vilayetlerin merkezi aynı zamanda vilayet adıyla bir sancak merkeziydi Tarih: 07/B /1241 (Hicrî)Dosya No:582Gömlek No:23933Fon Kodu: C..ML.. Çankırı Sancağında vâki kazaların her biri birer suretle teşebbüsatta bulunarak, tenzil ettirdikleri vergileri Çerkes kazasına tahmil olunduğundan ve bu suretle mezkûr kaza halkına tazallûm edildiğinden bahisle, Ankara ve Çankırı sancakları mutasarrıflığından gelen tahrirat üzerine ittihaz olunan karar. Tarih: 24/S /1268 (Hicrî)Dosya No:227Gömlek No:7747Fon Kodu: İ..MVL. Çankırı sancağı Kalecik ve Keskin kazaları civarından cereyan eden Kızılırmak üzerinde olan köprünün tamiri. Tarih: 01/Ca/1268 (Hicrî)Dosya No:230Gömlek No:7969Fon Kodu: İ..MVL. Çankırı'ya bağlı iken Sivas'a ilhak kılınmış olan İnallu ve Ballu kazalarının tekrar Çankırı'ya ilhakı ve müdürlüklerine dair. 16.05.1909 Tarih: 25/R /1327 (Hicrî)Dosya No:2813Gömlek No:48Fon Kodu: DH.MKT. Daha önceleri Ankara Vilayeti'ne bağlanan Kalecik ve İskilip kazalarının tekrar Çankırı'ya bağlanması. ÇANKIRI KORU KAZASI(BUGÜNKÜ ŞABANÖZÜ İLÇESİ) Tarih: Dosya No:Gömlek No:2209Fon Kodu: ML.VRD.TMT.d... Çankırı'nın Koru kazası Kayı köyü temettuat defteri. Tarih: Dosya No:Gömlek No:2214Fon Kodu: ML.VRD.TMT.d... Çankırı'nın Koru kazası Çapar karyesi temettuat defteri. ÇANKIRI MİLAN KAZASI(Bugünkü Kurşunlu Atkaracalar ve Bayramören ilçelerini içine alan ilçe) Tarih: 29/Z /1143 (Hicrî)Dosya No:45Gömlek No:2251Fon Kodu: C..İKTS Çankırı sancağının Milan kazasında dokunan tiftik kumaşları İstanbul'daki boyacıların boyalarının kalb olması cihetiyle revacına dokunduğundan eskisi gibi mahallerinde boyanmasının istida olunduğu. g.tt Tarih: 23/L /1276 (Hicrî)Dosya No:158Gömlek No:14Fon Kodu: A.}MKT.DV.. Raziye Hatun'un kefaleti ile emsal-i eytamdan aldığı parayı ödemeden Çankırı'nın Melan kazasına giden kaynı Berber Ali'nin buldurularak paranın tahsili. ÇANKIRI MECUŞ KAZASI Tarih: 29/Z /1161 (Hicrî)Dosya No:156Gömlek No:7794Fon Kodu: C..EV.. Çankırı sancağının Mecuş kazasına bağlı Akçaviran köyünde Kasım Bey Camii Mescidi Evkafı'nın tevliyet beratı yandığından yenisinin verilmesi. a.g.tt TOSYA Tarih: 22/S /1276 (Hicrî)Dosya No:422Gömlek No:18510Fon Kodu: İ..MVL. Çankırı'ya bağlı Tosya kazasının Kastamonu'ya ilhakına dair. Tarih: 05/S /1279 (Hicrî)Dosya No:37Gömlek No:1842Fon Kodu: C..EV.. Çankırı sancağının Tosya kazasında Hamza Baba Zaviyesi Vakfı'nın türbedar ve zaviyedar cihetleri için berat itası. ÇANKIRI TOHT KAZASI(TUHT-TUT OLARAK DA GEÇER BGÜNKÜ YAPRAKLI) Tarih: 29/Z /1165 (Hicrî)Dosya No:376Gömlek No:19093Fon Kodu: C..EV.. Çankırı'da Toht kazasında vaki Sazcağaz mezraası vakfından muayyen vazife ile mezraadarlık cihetinin tevcihi. g.tt Çankırı-Kargı kazası Tarih: 16/L /1264 (Hicrî)Dosya No:148Gömlek No:54Fon Kodu: A.}MKT. Kargı Kazası Müdürü İsmail Ağa'dan alacağı olan Ahmed Ağa'nın matlubunun tesviyesine dair Çankırı muhassılına kaime. Tarih: 04/L /1266 (Hicrî)Dosya No:24Gömlek No:88Fon Kodu: A.}MKT.UM.. Halkın şikayetçi olup, azlini istedikleri Çankırı Sancağı Kargı Kazası Müdürü İsmail Ağa'nın durumunun araştırılıp bildirilmesi hususunda, Ankara Valisi Mehmed Vecihi'ye şukka. ÇANKIRI KORUPAZARI KAZASI(Kurupazarı, Karıpazarı olarak da geçer Bugünkü Orta ilçesi) Tarih: 29/S /1173 (Hicrî)Dosya No:607Gömlek No:25036Fon Kodu: C..ML.. Çankırı sancağında Kurupazarı kazasına bağlı Keteağaç karyesinde, Ahmet ve Osman'ın mutasarrıf oldukları mülk çiftliğini zapteden, İnallı Türkmenlerinden Şah Mehmed ve kardeşi Ali'nin hasımlarıyla şeran mürafaaları hakkında hüküm. g.tt Tarih: 29/R /1232 (Hicrî)Dosya No:302Gömlek No:15094Fon Kodu: C..DH.. Çankırı sancağı Karıpazarı kazasına tabi Basdak karyesi sakinlerinden evvelce mezkur kazaya ayan olup zulmünden azlolunan Halil Alemdar'ın mazarratının defi için emir verilmesi. g.tt Tarih: 05/Ş /1264 (Hicrî)Dosya No:138Gömlek No:28Fon Kodu: A.}MKT. Çankırı Sancağı'nın Karapazar kazası Hilfet Köyünden Ömer Bey ile sair kimselerin Pekmez oğlu Mıgırdıç zimmîye olan borçlarını kıtlık dolayısıyle ödeyemediklerine dair Çankırı Kaymakamı Abdülhalim Mustafa'nın yazısı. Tarih: 11/C /1272 (Hicrî)Dosya No:225Gömlek No:11Fon Kodu: A.}MKT.UM.. Ankara'ya bağlanan Karabazar kazasının tekrar Çankırı'ya ilhakı isteğinin valilikten gelecek cevaba bağlı olduğu. Tarih: 24/B /1277 (Hicrî)Dosya No:442Gömlek No:19682Fon Kodu: İ..MVL. Karapazar kazasının Çankırı'ya bağlanmasına dair. ÇANKIRI KARACAVİRAN KAZASI Tarih: 06/B /1266 (Hicrî)Dosya No:754Gömlek No:47Fon Kodu: A.}MKT.MHM. Çankırı'nın Karacaviran kazası sakinlerinden Bekir'in kendisine isabet eden vergiden, askerlik süresince muaf tutulması için dilekçe verdiği. KALECİK Tarih: 08/M /1267 (Hicrî)Dosya No:34Gömlek No:29Fon Kodu: A.}MKT.MVL. Çankırı'nın Kalecik Kazası'na bağlı Emirler Köyü'nde maktul bulunan Mehmed'in diyetinin köy ahalisinden alınması. Tarih: 29/Ş /1269 (Hicrî)Dosya No:22Gömlek No:1055Fon Kodu: C..NF.. Çankırı'nın Kalecik kazası civarında ceryan eden Kızılırmak üzerindeki köprünün bazı mahallerinin tamiri. g.tt İNALLUBALLU Tarih: 12/Ca/1268 (Hicrî)Dosya No:50Gömlek No:50Fon Kodu: A.}MKT.NZD. Sivas'a bağlı İnalluballu kazasının Çankırı'ya bağlanarak Müdür Pehlivan Ağa'nın azledilmesi. Tarih: 29/Za/1272 (Hicrî)Dosya No:1Gömlek No:9Fon Kodu: Y..PRK.A... Çankırı'nın İnallu Kazası Müdürü Hurşid Ağa'nın görevden alınarak yerine sabık Çankırı Evkaf Müdürü Said Ağa'nın atanması. 17.yy.da Kurşunlu; Ören, Comartlar, Aharcık, Ömer, Sülüklü, Ebceler köyleri birleştirilerek Kurşunlu adını almıştır Bu tarihten önce KARACAVIRAN köyü, o zaman kadilik olan Melan kadılığına bağlı idi. 1882 yılında Kurşunlu bucak merkezi yapılarak Çerkes ilçesine, 1912 yılında ise Ilgaz ilçesine bağlanmıştır. Cumhuriyet döneminde 1944 yılında 4642 sayılı kanunla ilçe statüsüne kavuşturularak Çankırı il merkezinin bir ilçesi olmuştur. Tarih: 27/S /1212 (Hicrî)Dosya No:15Gömlek No:957Fon Kodu: C..ADL. Çankırı'nın Milan kazasına bağlı Bayramviran karyesinden Mustafa'nın bahçesinin mahsulatını yağma ve hanesine cebren girerek eşyalarını gasbeden Sarı oğlu Ahmed'den aldığı emvalin kıymetinin bittahsil sahibine verilmesi hakkında Milan kadısına ve Çankırı mütesellimine yazılan ilam. Tarih: 29/C /1215 (Hicrî)Dosya No:371Gömlek No:18810Fon Kodu: C..EV.. Çankırı'da Milan kazasına tabi Karacalar karyesinde vaki Sultan Hamza Han Camii hitabetinin tevcihi. (Hatt-ı hümayun) g.tt Tarih: 18/R /1219 (Hicrî)Dosya No:220Gömlek No:10960Fon Kodu: C..EV.. Çankırı sancağında Milan kazasının Eyübözü karyesinde Hacı Ali Camii imam ve hatibinden,kasaba zabiti ve ehl-i örf taifesi tarafından kanunsuzca vergiler taleb edildiğinden şikayetle gereğinin yapılması talebi. Tarih: 23/S /1223 (Hicrî)Dosya No:39Gömlek No:1943Fon Kodu: C..TZ.. Çankırı, Beçürde kazası Karışlar karyesinde Çeribaşı oğlu dimekle maruf Süleyman'ın birinci mülazimliğe kaydı hakkında Miralay Hüseyin imza ve mührüyle. (Bu tarihte Kurşunlu Köy statüsünde) Tarih: 15/Ş /1227 (Hicrî)Dosya No:436Gömlek No:22072Fon Kodu: C..EV.. Çankırı, Milan kazasına tabi Çardak, Kurşunlu ve Köprülü zaviyelerinin vakıf arazisine yapılan müdahelenin men‘i istirhamı. Tarih: 29/B /1234 (Hicrî)Dosya No:35Gömlek No:1718Fon Kodu: C..NF.. Ballu kazasında esasen miri nazırı olmayıp Çankırı kazası uhdesinde bulunan Cabbarzade Süleyman Bey ve etıbbaının cebr-i kahriyle menzil halini aldığından, masarıfının icap eden yerlerden temini. g.tt Tarih: 29/Z /1260 (Hicrî)Dosya No:1Gömlek No:50Fon Kodu: A.}M... Çankırı'nın Kurşunlu kazası Yazır köyündeki bir kadın tarafından fuzuli olarak zabtedilen arazinin Kasım Bey Vakfı olarak Defterhane'de kayıtlı olduğuna dair pusula. a.g.tt Tarih: 09/Ca/1238 (Hicrî)Dosya No:9Gömlek No:445Fon Kodu: C..NF.. Çankırı sancağında kain Karacalar, Karacaviran, Koçhisar ve Tosya menzillerine İran seferinde olduğu gibi, Kastamonu, Çankırı ve Ankara sancakları ve Beypazarı kazası ahalisinin muavenette bulunmaları. (Ya katip yanlış yazmış ya da çeviri yanlıştır. Ilgaz'a bağlı(Koçhisar) Bucura nahiyesinden bahsediliyor ancak nahiyeden kaza diye bahsedilirken ismi de yanlış yazılmış.Bucurva değil, Bucura) Tarih: 22/Ra/1239 (Hicrî)Dosya No:186Gömlek No:7772Fon Kodu: C..ML.. Çankırı'nın Bucurva kazası Uluç köyünde Selim Sultan Camii hatibinin tekalif-i şakka talebiyle rencide edilmemesi. Tarih: 08/C /1268 (Hicrî)Dosya No:234Gömlek No:8145Fon Kodu: İ..MVL. Çankırı sancağındaki Bicura kazasında kain Yukarıkapı karyeli Hasan'ın katili Nasrettin oğlu Hasan isimli şahsın icra-yı kısası. ILGAZ(Koçhisar) Tarih: 05/Ra/1252 (Hicrî)Dosya No:210Gömlek No:10457Fon Kodu: C..EV.. Çankırı sancağında Koçhisar-ı Gerede kazasında Songur Sökü karyesindeki camide hitabet cihetinin tevcihi. Tarih: 13/R /1327 (Hicrî)Dosya No:2802Gömlek No:23Fon Kodu: DH.MKT. Çankırı kazasına bağlı Koçhisar nahiyesi ahalisinin civardaki karyelerin ilhakıyla nahiyelerinin kaza haline getirilmesi talebinin mutalaası. Tarih: 25/S /1257 (Hicrî)Dosya No:520Gömlek No:21727Fon Kodu: C..AS.. Çankırı mülhakatından Pazar Kazası Halfet Köyü'nde Tımarlı Süvari Asakir-i Mansuresi'nden vefat eden mütekaid İsmail oğlu Hüseyin'in oğlu Ahmed lazım şartları haiz olup babasının yerine Rıza Paşa Livası'nın üçüncü kaydı tımarının tevcihi. Tarih: 18/L /1306 (Hicrî)Dosya No:1629Gömlek No:29Fon Kodu: DH.MKT. Maden kazası dahilinde bulunan köylerin kazaya uzaklığı sebebiyle oradan ayrılarak Çankırı'ya ilhakı talebinin tahkiki. Tarih: 19/Za/1316 (Hicrî)Dosya No:2184Gömlek No:32Fon Kodu: DH.MKT. Çankırı sancağına tabi İnallu Ballu ve Keskin köylerinin Kalecik kazasından alınarak Çankırı'ya bağlanması talebi. KARACAVİRAN NAHİYESİ Tarih: 17/C /1325 (Hicrî)Dosya No:1185Gömlek No:69Fon Kodu: DH.MKT. Tahkikat için Çerkeş kazasıyla Karacaviran nahiyesine gönderilen Çankırı tahrirat müdürü Sami Bey'e maktuan bin kuruş harcırah verilmesine izin verildiği. TUHT NAHYE OLARAK GEÇİYOR ÖNCEKİLER DE BÖYLE OLMASI LAZIM Tarih: 28/S /1329 (Hicrî)Dosya No:Gömlek No:1380Fon Kodu: HRT.h.. Çankırı sancağı merkez kazasına tabi Toht nahiyesinin Topuzsaray köyü Düztepe mahallinde bakır ve diğer madenleri gösteren harita. EHT (Ölçek 1/5000) ŞABANÖZÜ NAHİYE Tarih: 29/Ş /1331 (Hicrî)Dosya No:63Gömlek No:32Fon Kodu: DH.İD.. Maluratülaziz vilayetinin Ekin kazasına tabi Ağın nahiyesi ile Çankırı (Kengırı)nın Şabanözü nahiyelerine Nevahi Kanunu'nun neşr ve ilanından sonra istenen telgrafhanenin teessüsüyle vergi ve tapu memurlarının da gönderileceği. 1314(1898) YILI NÜFUS BİLGİLERİ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||