Yerleşim yerlerinin isimleri

Köy, Bucak, İlçe ve illerin isimleri neden değişti?

Coğrafi yer isimlerinin değiştirilmesine 13 Mayıs 1913’te çıkarılan “İskân-ı Muhacirin Nizamnâmesi” ile başlanılmıştır.

Bu durum sadece Kürt yerleşim bölgelerine yönelik değildi. Çünkü Kürtlerin yaşamadığı yerlerde de bu değişiklikler yapıldı. Çankırı ilinde bir çok yerleşim yerinin isminin  değiştirilmesi buna örnektir.

Çankırı ilinde bu duruma verilecek yüzlerce örnek vardır. Birkaçını hemen belirtelim. Ilgaz'ın adı Koçhisar iken, Ilgaz olarak değiştirilmiştir. Bilindiği gibi Ilgaz ve bağlı köylerinde yerli Kürt halkı yoktur. İsim değişikliğinin olduğu 1910'lu yıllarda da bu durum böyleydi. Yine Osmanlı döneminde Çankırı Sancağına bağlı bir çok nahiye kaza merkezinin ismi değişkliğe uğramış ve bu kazalara bağlı sayısız köyün isimleri değiştirilmiştir.

O tarihte bu isimlerdeki değişikliğin temel sebebi "Türkçe" olmadığı düşüncesidir.

5 Ocak 1915’te Enver Paşa tarafından askeri kıtalara gönderilen talimatnamede Osmanlı topraklarında Ermenice, Rumca ve Bulgarca dillerden olan il, ilçe, köy, dağ ve nehir adlarının “Türkçe’ye tahvili” istendi. Ülkedeki yer isimlerinin “millileştirilmesi” konusundaki ilk teklif, Aralık 1920’de yapıldı. 1922’den itibaren bir dizi yer adı Türkçeleştirildi. Cumhuriyet döneminde hızla devam edildi. 1923’te “İzmit” ilinin adı “Kocaeli”ne, 1924’te “Kırkkilise”nin adı “Kırklareli”ne, 1927’de “Bozok”un adı “Yozgat”a çevrildi.


Doç. Harun Tunçel’e göre, ad değiştirme işlemleri, İçişleri Bakanlığı’nın 1940 yılı sonlarında hazırladığı bir genelge ile resmileşti ve “yabancı dil ve köklerden gelen ve kullanılmasında büyük karışıklığa yol açan yerleşme yerleri ile tabii yer adlarının Türkçe adlarla değiştirilmesi” başlatıldı. Ancak bu çalışmalar, İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla uzun süre aksadı.
1949 yılında, İl İdaresi Kanunu ile isim değiştirme işlemleri yasal bir dayanak kazanırken, 1957’de “Ad Değiştirme İhtisas Kurulu” kuruldu. Kurul, 21 yılda 75 bin yerleşim adını inceleyip, 28 bin kadarını (yaklaşık 12 bini köy) değiştirdi. Kurulun faaliyetleri, “tarihî değeri olan yer adlarının da değiştirildiği” gerekçesiyle 1978 yılında son buldu.

İçişleri Bakanlığı'nın 1982 yılında yayınladığı 'Köylerimiz' adlı çalışmada 1981 yılına kadar yapılmış olan köy adı değişikliklerinin, ilçeler esas alınarak miktarları tespit edildi. Çalışmanın bu aşamasında 11 bin 931 adı değiştirilen köy listelendi. Bakanlığın arşiv kayıtları incelenerek 1981 yılı sonrasında isim değişikliği yapılan köylerin bir listesi de çıkarıldı. Arşiv çalışmasına göre 1981 yılı sonrasında 280 tane daha köy adı değiştirildi.

İsim değiştirme işlemleri yapılırken en çok dikkat edilen özellik, Türkçe olmayan yahut olmadığı düşünülenler ile karışıklığa sebep olan isimlerin öncelikle ele alınması ve değiştirilmesi oldu.

Şıh kelimesi içerenler şeyh, viranlar ören, ağlar ak, yörükler yürük haline dönüştürüldü. Bunun dışında Kürt, Gürcü, Tatar, Çerkez, Laz, Arap, muhacir gibi kelimeler içeren köy isimleri de bulundukları ortamda bölücülüğe meydan vermemek amacıyla değiştirildi.

Ilgaz İlçesinde değişen köy isimleri

ŞU ANDAKİ İSMİ       ESKİ İSMİ
Belsöğüt                    Baslama
Gökceyazı                  Kacan
Yaylaören                  Bucura
Çeltikbaşı                  Çevrenaz(Ayaklı)
  Kese                         Kise
Kuşçayırı                    Dengi
Yuvasaray                  Engine
Bozatlı                        Şıhlar
Çaltıpınar                   Gircen
Söğütcük                   Alpa

Adıyaman (Semsûr): Gerger(Alduş), Gölbaşı(Serê Golan), Besni(Behişti),
Ağrı (Agırî): Diyadin(Giyadîn)
Antep (Dîlok): Nizip(Belkîs), Oğuzeli(Tîlbîşar), Yavuzeli (Çînçîn)
Batman (Êlîh): Sason(Qabilcewz),
Bingöl (Çewlîg): Adaklı (Azarpêrt), Genç (Dara Hênê), Karlıova (Kanîreş),
Bitlis (Bedlîs): Mutki (Matkî)
Diyarbakır (Amed): Çermik (Çermûg)
Elazığ (Xarpêt): Kovancılar (Qvancîyan), Palu (Pali)
Erzincan (Erzîngan): Refahiye (Gêrcanis), Çayırlı (Mansî), İliç (Îlîç)
Erzurum (Erzerom): Karayazı (Gogsî)
Hakkari (Colemerg): Şemdinli (Şemzînan), Uludere (Qilaban)
Kars (Qers): Kağızman (Qaxizman), Sarıkamış (Qamuşan), Digor (Têkor)
Mardin (Mêrdîn): Nusaybin (Nisêbîn) Urfa (Rıha): Ceylanpınar (Serê Kanî), Viranşehir (Wêranşar)
Siirt (Sêrt): Aydınlar (Tillo), Baykan (Hawêl), Eruh (Dih), Garzan (Zok)
Tunceli (Dêrsim): Hozat (Xozat), Mazgirt (Mazgêrd), Nazimiye (Qisle)
Şırnak (Şırnex): Kumçatı (Dêrgûl), Beytuşşebab (Elki), Idil (Hezex)
Van (Wan): Çatak (Şax), Gevaş (Westan), Gürpınar (Payîza



ÇANKIRI VİLAYETİ DEĞİŞEN KÖY İSİMLERİ


1578-1579 tarihli tahrir defterlerine göre Çankırı Sancağı’na bağlı köy sayısı 604 iken,  Cumhuriyet döneminde yapılan 1935 sayımlarında Çankırı’nın köy sayısının 463’e indiği görülmektedir. Bu durumun Çankırı Vilayeti’nin zamanla sınırlarının değişmesinden ve kendisine bağlı bir çok yerleşim biriminin başka vilayetlere bağlanmasından kaynaklandığı görülmektedir.(En son Karabük'ün il olmasıyla Eskipazar ve Ovacık ilçeleri Çankırı'dan ayrılarak Karabük iline bağlanmıştır.

Günümüzde (2011 yılı) Çankırı iline  bağlı  toplam 385 köy mevcuttur.


Çankırı iline bağlı köy sayıları İlçeler itibarıyla şu şekildedir.

Merkez İlçe=50
Çerkeş=52
Eldivan=16
Ilgaz=75
Kurşunlu=28
Orta=27
Şabanözü=20
Yapraklı=41
Atkaracalar=11
Kızılırmak=26
Bayramören=27
Korgun=12

En çok bağlı köyü olan ilçe Ilgaz'dır. en az bağlı köyü olan ilçe ise Atkaracalar'dır.


İsimleri değişen köyler.

Merkez ilçe

Akören (Akviran), Alanpınar(Merzi), Altınlı (Reşadiye), Aşağıyanlar (Büyükyanlar), Başeğmez
(Anuza), Çatalelma (Şarklı), Dereçatı (Handırı), Doğantepe (Kavra),Konak (Karaşıh)

Atkaracalar

Budakpınarı (Çama), Çardaklı(Çardak); Bayramören’e bağlı Belenli (Ulumelan), Boğazkaya (Gebil),Çakırbağ (İsteyehacı), İncekaya (Kızara), Karakuzu (Bağra), Koçlu(Dema), Oluklu (İsteyekum), Topçu (İsteyetopçu), Yaylatepesi(Andaboru), Yurtpınar (Şıhlar);


Çerkeş

Ahırköy (Ahır), Aliözü(Alagözü), Belkavak (Berkavak), Çalçıören (çalçıön), Dağçukurören
(Dağçüküren), Gelik (Ovacık), Kızıllar (Kınık), Kuzdere (Dereköy),Yalakçukurören (Yalakçüküren)


Eldivan

Akçalı (Genek), Çukuröz (Gedene), Elmacı (Fene), Oğlaklı (Alva), Sarıtarla (Mudun),Yukarıyanlar (Küçükyanlar)


Ilgaz

Alıç (Aluç), Başdibek (Bucuradere), Belsöğüt (Başlama), Bozatlı (Şıhlar), Çaltıpınar (Gircen),
Çeltikbaşı (Ayaklı-Çevrenaz), Ericek (Aktaşericek), Gökçeyazı (Kaçan),Kızılsın (Kıyısın), Kuşçayırı (Dengi), Kuyupınar (Koyunpınar), Sarmaşık(Çiftlik), Yenice (Mülayimyenice), Yukarıbozan (Ortabozan), Yuvasaray(Engine), Eskice (Bucureskice), Kızılibrik (Kızılıbrık), Söğütçük (Alpa),Şeyhyunus (Ahlatcık), Yaylaören (Bucura), Yenice (Bucuryenice),
Yenidemirciler (Bucurademirciler), Yeşildumlupınar (Dumlupınar);


Kızılırmak

Sakarca (İshakça);


Korgun

Gümüşdüven(Apsarı), Karatepe (Şıhlar), Kesecik (Kisecik), Maruf (Ortayaka),Yolkaya (Hicip);


Kurşunlu

Çatkese (Çatkisi), Çaylıca (Yozgat),Dağören (Mekören), Dağtarla (Çiğni), Dumanlı (Kurt), Madenli(Yılanlı), Yeşilöz (Yabani);


Orta

Büğüören (Büğren), Doğanlar(Avrateli), Kayılar (Kayıkebir), Kayıören (Kayıviran), Ortabayındır
(Yenicebayındır), Özlü (Buhya), Sakaeli (Sakalini), Yaylakent (Bastak)


Şabanözü

Bakırlı (Arap), Gölpınar (Eregöz)


Yapraklı

Aşağıöz (Aşağıbadiğin), Buğay (Buğday), Kıvçak (Kıpçak),Sazcığaz (Sazcağız), Yakadere (Urvay), Yukarıöz (Yukarıbadiğin),İkizören (Babsa), Büyükakseki (Buğatekseki), Çevrecik (Samiri), Subaşı(Kirzeyve), Tatlıpınar (Şıhosman) ve Yamaçbağı (Bayırzeyve)