Haseki Valide Hürrem Sultan

 (1506 - 1558) yılları arasında yaşadı. Şimdilerde gündemde olmasını; yaşadığı dönemdeki yaptıklarından değil şu anda TV'de yayımlanan diziye borçludur. Asıl adı Roxelanne(Alexandra Lisowska) olup ününü ve osmanlının  en önemli padişahıyla nikah kıydırmasını çok güzel ve çekici olması sayesinde başarmıştır. Bazı yerlerde söylendiği gibi çok çirkin olduğu iddiası doğru değildir.  

Güzelliği nedeniyle küçük yaşta 1520 tarihinde bugünkü Ukrayna sınırları içinde bulunan Rohatyn(doğum yeri) şehrinden kaçırılmıştır. (Bölge 1184-1939 yılları arasında Polonya Kırallığı sınırları içersinde bulunuyordu.) 

Daha sonra Kırım Hanı tarafından Osmanlı sarayına sunulan Hürrem Sultansarayda özel bir eğitim gördü. Dişiliği zekası ve becerisi ile padişahın dikkatini çekmeyi bildi. Harem kadınları ve saray ileri gelenleri arasında da kendine yer edindi.

Hürrem Sultan saraya geldiğinde Kanuni'nin cariyelerinden biri olan Mahidevran Sultan'dan Mustafa isimli bir oğlu vardı. Mustafa zamanla çok sevilen bir şehzade haline geldi. Mustafa'nın Kanuni'den sonra padişah olmasına kesin gözüyle bakılıyordu. Bu da Mahidevran Sultan'ın Valide Sultan olacağı anlamına geliyordu. Oysa Hürrem Sultan her bakımdan Mahidevran Sultan'ın önüne geçti ve Kanuni'nin güven ve sevgisini kazanarak onun nikahlı eşi oldu. Bazı kaynaklar çeşitli entrikalar uygulayarak 16. yüzyıl Osmanlı tarihini olumsuz yönde etkilediği iddia ederler. Kızı Mihrimah Sultan'ı Vezir-i Azam Rüstem Paşa ile evlendirerek Vezir-i Azam'la bir ittifak oluşturdu. 

Kanuni yeniçeriler tarafından çok sevilen oğlu Mustafa'yı kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla öldürttü. Hürrem Sultan'ın Kanuni'yi bu kararda etkilediği inancı yaygındır. Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinden sonra Mahidevran Sultan iyice gözden düştü. Yaşamının büyük bir bölümünü fakir olarak oğlunun mezarının bulunduğu Bursa'da geçirdi. Ancak Hürrem Sultan'ın ölmesinden sonra Hürrem Sultan'ın oğlu padişah II. Selim Mahidevran Sultan'a maaş bağlattı ve oğlu Mustafa'nın türbesini yaptırttı.

Devlet yönetiminde etkili olan Hürrem Sultan İran savaşını destekledi. Ruslar ve Lehlerle barış içinde yaşanılmasını sağladı. Bu dönemde Ruslar Kazan ve Astrahan Hanlıklarına hakim olup doğuya doğru yayılmaya başladılar. Tüm bunlara rağmen eşi Kanuni Sultan Süleyman'dan önce 52 yaşındayken öldü ve oğlu II. Selim'in tahta çıkışını göremedi.Cenazesi İstanbul'da Süleymaniye Camii haziresindeki Hürrem Sultan Türbesi'ne gömüldü. 

Hürrem Sultan neden bu kadar önemlidir? Osmanlı'nın duraklama devrine girişinin başlangıcı  Hürrem Sultan'ın yönetimdeağırlığının hissedilmesiyle başlar. Daha sonrası bilindiği gibi felaketler zincirinin halkaları gibi arka arkaya gelen talihsizliklerle dolu.

Kanuni'nin Mahidevran Sultan'dan olma ve çok sevdiği oğlu Şehzade Mustafa'nın Yeniçeriler tarafından çok sevilmesi ve Mustafa'nın Kanuni ölmeden önce onun yerine tahta çıkacağı söylentileri ve düzmece bir  ihanet belgesi ile öz oğlu Mustafa'nın öldürülmesi emrini veren Kanuni'nin bu kararında Hürrem Sultan'ın etkili olduğunu biliniyor. 

Peki neden? Çünkü Hürrem'in çocuklarından birisini tahta geçirme hırsı bu vahşetlerin yapılmasına sebep olmuştur. Önce Hürrem'in en büyük engeli olan Pargalı yine Hürrem'in telkinleriyle öldürülmüş sonra öldürülen Pargalı İbrahim Paşa'nın yerine vezriazam olan Rüstem Paşa ile tek kızı Mihrimah Sultanı evlendirmiştir. Yukarıda anlatılan Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi işte Hürrem Sultan'ın bu planıyla uygulanmıştır. 

Daha sonra bilindiği gibi Hürrem Sultan ölümünden sonra oğlu 2. Selim tahta çıkmış ise de  Sulatn Selim ile Muhteşem Yüzyıl bitmiştir. Korkak ve ülkeyi yönetmekten aciz, kararları hep etrafındakilerin verdiği beceriksiz bir padişah olan ve Sarı Selim lakabıyla anılan Hürrem'in oğlu Osmanlı devletinin duraklama devrinin ve çöküşünün başlangıcı olmuştur.

Osmanlı arşiv kataloglarından Hürrem Sultan'la ilgili bazı kayıtlar.

Tarih: Dosya No: Gömlek No:1674 Fon Kodu: TS.MA.d  
Haseki Hürrem Valide Sultan'ın İstanbul, Eyüb, Anadolukavağı ve Mısır'daki vakıflarının isimleri: İstanbul'da, Derviş Ali mahallesindeki cami, oda ve dükkanlar, Bayezid Camii yakınında Hüma Sultan sarayı duvarına bitişik dükkanlar, Camcı Ali mahallesindeki odalar, İshak Paşa mahallesinde üç ev ve odalar, Yahudi kapısındaki Sarıca Paşa mahallesinde evler, Mercan Ağa mahallesinde evler, Hoca Paşa mahallesinde dokuz ev, Dülbendci Hüssam, Mimar Sinan, Elvanzade mahallelerindeki evler. Eyüb'de: Hasköy'de kiremid fırını, İdris Köşkü'nde karlık. Mısır: Şehir haricinde masbuga-i harir yakınında bir ev, İbn Halife kurbünde bir ev ve diğer bir ev. Valide Sultan'ın hayratları: Mekke, Medine ve Kudüs'de hergün hatim okunması, Medine'de ribat, İstanbul'da cami, mektep, mevlid kıraatı, Abbas Ağa mahallesinde sebil, çeşme vs. hakkında defter.


Tarih: Dosya No: Gömlek No:7232 Fon Kodu: TS.MA.d  
Hesap defteri: Kanuni Sultan Süleyman'ın zevcesi Haseki Hürrem Sultan'ın, Mısır'da Mekke ve Medine-i Münevvere fukarası için tesis ettiği evkafın, 956 ve 957 seneleri hasılatından ve 958 yılında gemi navlunları ile geçen seneler bakayasından tekevvün eden meblağlar ve bu müddetler zarfında vuku bulan sarfiyatlar. a.g.tt.


Tarih: Dosya No: Gömlek No:1508/0002 Fon Kodu: TS.MA.d

Muhasebe defteri: Kanuni Sultan Süleyman'ın zevcesi Haseki Hürrem Sultan'ın Mekke ve Medine sakinleri için tesis ettiği imarete tahsis olunan deşişe vakfı zahiresinin Mısır eyaleti dahilinde (...) vilayeti mülhakatından Aba vs. karyelerin mahsulatından ve Menufiye zahiresiyle Bulak ve Süveyş anbarlarındaki buğday ve bakladan vs. menbalardan vuku bulan varidat ve vakıf memur ve müstahdemlerinin vazifeleri, imaret levazım ve mühimmatı için sarfedilen paralara ait defter. (Mısır Kadısı Mazhar veya Mutahhar mühürlü) 


Tarih: Dosya No:  Gömlek No:215  Fon Kodu: TS.MA.d 
  Muhasebe defteri: Kanuni Sultan Süleyman'ın zevcesi ve Şehzade Mehmed'in validesi Hürrem Sultan'ın cami ve imaret için vakfetmiş olduğu muhtelif yerlerdeki emlakından gelen 964 yılı icar bedelleri ile çeşitli semtlerde bulunan vakıflarında çalışan hizmetlilere ve musakkafuttan tamire muhtaç olanlara sarfedilen para miktarı hakkında. a.g.tt.