Salnamelerde ne vardır? Ülkemiz açısından önemi nedir? Hangi dönemi kapsar?

Salnameler, devletin ve şehirlerin hatıra defteri, belleği gibidir. Hadiseler ve gelişmeler meydana geldiği anda kaydedilmiş, yayımlanmıştır. Daha sonra okuyanları o yıllara götürerek o anları yaşatması ise hatıra defterine benzerlik gösteren diğer bir yanıdır. Salnameler, içindeki bilgiler ve bu bilgilerin güvenilirliği nedeniyle de yayımlandıkları dönem olan 19. ve 20. yüzyılda, şehir tarihçelerinin oluşturulmasında ilk başvurulan kaynaklardandı. Bir senelik olayları topluca göstermek üzere hazırlanan eserler için kullanılan bir sözcük olan 'salname', Türkçe'ye Tanzimat'tan sonra girer. Farsça 'sene' demek olan 'sal' ile yine Farsça 'mektup', 'kitap' anlamına gelen 'name' sözcüğünün birleşmesiyle oluşan salnamenin günümüzdeki karşılığı ise 'yıllık'. Batılılar salname, yıllık karşılığında 'annuaire', 'annus', 'annale' ve 'almanac' kelimelerini kullanıyor.

Devlet salnameleri, Tanzimat'tan sonra Batıya açılmanin tanıtma ve bilgilendirmeye yönelik yayın çalısmalarındandır. Devletin yakandanasagıya kadar yönetim birimlerini, merkezden atanan devlet memurlarim ya da yerel yöneticileri, istatistiksel bilgileri veren bu kitaplarin ilki 1847'de çıkmıs, 1922'ye kadar 68 yil için yayimlanmistir.

Devlet Salnâmeleri'nin yönetim birimleri, yer, kurum ve yönetici,memur adlari disinda yerel konulara fazla yer ayiramadigi biliniyor. Bu yüzden 1866'dan itibaren Bosna Vilâyeti Salnamesi ile baslayip 1921-1922'de yayimlanan Müstakil Bolu Sancagi Salnamesi ile son bulan vilâyet salnameleri görülen lüzum üzerine yayimlanmaya baslamis, böylece yerel bilgilerin daha ayrintili bir biçimde ele alindigi resmî kaynaklar ortaya çıkmıştır.


 Ancak aradan geçen yillar boyunca elde edilen yeni bilgi, künye ve kütüphaneler eklenerek gelistirilmesi, bulunabilecek eksik ve yanlislarin düzeltilmesi yerinde olacaktir. M. Seyfettin Ozege'nin, Eski Harflerle Basilmis Türkçe Eserler Katalogu adli eserinde de salname künyelerine yer verilmistir. (C.1-5, Istanbul, 1971-1979, 2392 s.)

Cumhuriyet döneminde de bu gelenek bir süre devam ettirilmis ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi adiyla üç ciltlik bir yayin yapilmistir.

Salnamelerden bugüne kadar genellikle tarihçilerin, daha çok da yerel tarih yazarlarinin yararlandigi görülüyor. Oysa halk kültürü arastirmacilarinin da bu kaynak eserlerden yararlanabilmeleri mümkündür.

Nail Tan'in bir kitabinda Türk halk kültürünün kaynaklari üzerinde durulurken salnamelerden ve özellikle vilâyet salnamelerinden de söz edilmis "El sanatlari, meslekler, il dahilindeki yatirlar, ziyaret yerleri ve
adlar bakimindan folklor arastirmacilarini ilgilendirmektedir." denilmistir^.

Ancak salnamelerde verilen bilgilerin, atanmis devlet görevlileri ile seçilmis yerel yöneticilerin dönem dönem degisen adlari disinda, büyük ölçüde birbirinin tekrari oldugu; yazim farkliliklari ya da bazi küçük ekleme ve
çikarmalar olabilecegi için her nüshanin ayri ayri gözden uzak tutulmamasi gerektigi unutulmamalidir.

Ayrica 1967 ve 1973 yillarinda yayimlanan il yilliklarinda da halk kültürümüzle ilgili bölümler bulunmaktadir. Eski vilâyet salnamelerinin bazi farkliliklarla devami gibi görünen bu kitaplarin içerdigi folklorik malzemenin konu basliklarina göre bir dökümü bile yapilmis bulunuyor.