Benim soyum Fatih'e dayanıyor

Çok sevdiğim bir söz var; ”şarkta yazılı vesika geleneği yoktur.”  Son derece doğru bir söz.

Ben bir nüfus personeliyim.  Şu an ilçe nüfus müdürü olarak görev yapıyorum. Yıllardır çalıştığım bu teşkilatta en çok karşılaştığım talep,  kişilerin çok öncelere dayandığını sandığı resmi aile kayıtlarını yani soy ağacını istemeleri  olmuştur. 

Tabii soy kayıtlarının 700-800 yıl öncesine gittiğini sanarak bilgi almak isteyenlerin çoğunun dedesinin dedesini bile göremeyince hayretler içine kaldıklarını görmeye alışmıştık bizler.

Bu konuda nüfus müdürlüklerine kızan,  eski kayıtları bilgisayara geçmediğimizi sanan,  bu kayıtların mutlaka  öncesinin olduğunu düşünen bir çok insanın bizler ne desek  tatmin olmadıklarını gördüm. Bu nedenle sık sık bizdeki kayıtların öncesinin nerede olduğu sorgulanıyordu. Öncesi  sonrası yoktu tabii. Hepsi buydu nüfus kayıtlarının.

Bu konuda hiçbir bilgisi olmadığı  halde atik kütüğü, vukuat defterleri, tahrir defterleri, şeriyye sicilleri gibi defterleri birilerinden duyup “ benim ailemin geçmişine bu defterlerden bakılmasını istiyorum” diyen bir çok kişiyle karşılaşmış ve onlara bu defterlerin ne demek olduğunu anlatmak için epey uğraşmıştım.

Bu kayıtların çok eskilere gitmediği konusunda biz nüfusçulara kızanların önemli bir bölümü; Sorunun bizlerde olduğuna inanmıştı. Onlara göre koskoca Osmanlı Devleti bu işlemleri ilk kurulduğu günden itibaren mutlaka düzenli bir şekilde tutmuş ancak iş bilmez bizim gibi eski ve yeni memurlar bu kayıtları yok etmiş veya günümüze taşıyamamış ve bilgisayar kayıtlarına girememişti. 

 Koskoca Osmanlının nüfus kayıtlarını bin yıl önce tutmaya başladığına inananlar nedense dünyaya hükmetmiş koskoca cihan padişahlarının bile hayatlarını kayıt altına alma gereği duymadığını dillendirmezlerdi. Bu durum  padişahın derin tevazusundan da kaynaklanıyordu elbette. Cihana hükmedenler kendilerini ve ailelerini anlatıp yazmaktan hicap duymuş, utanmış olabilirlerdi. Padişahların bir çoğu “mağrur olma senden büyük Allah var prensibiyle” görev yapmışlar ve  nesep üstünlüğünden çok ahlak  üstünlüğüne önem vermişlerdir.  

Şunu da unutmamalıyız ki biz Türkler savaşlar, yokluk ve kıtlıklarla çok boğuşan  bir millet olduğumuzdan böylesine olaylar o dönemlerde bizim için bir lükstü de diyebiliriz.

Şimdi bilgisayar başına oturup google’den her türlü bilgiyi bulup, öğrenen ve onu kopyalayıp kayıt altına alan özellikle gençler 1980’li yıllarda bile bizim resmi dairelerde daktilo bulmakta zorlandığımızı bilmiyor. Evet 80’li yıllarda bile resmi yazışma kağıdı, zarfı ve resmi pul ödeneği yeterli değildi ve biz memurlar yazışmalarda teksir kağıdını ikiye bölerek yazıyor, zarfları ise ters çevirip yeniden  kullanıyorduk. Bunun yüz-ikiyüz  yıl öncesi savaş dönemlerini düşünün, günümüzdeki muazzam sistemle kıyaslanabilir mi hiç?

Yani  geçmişi suçlamanın bir anlamı yok. İnsanın karnı açken ve karnını doyurma çabası hakimken “ben sosyal  işlerle uğraşmalıyım görüşü” zihninden bile geçmez. Eski dönemlerde okur yazarlığın yok denecek kadar az olduğu da unutulmamalı.  Ülkeler ve insanlar zenginleştikçe sosyal aktivitelerin gelişeceği açıktır. Fakirlik insanı sadece geçim denilen tek noktada odaklaştıran ve aklına “ bu illeti atlatmak ve karnını doyurmak gibi”  bir ideolojiyi yerleştiren sıkıntılı bir durumdur.